زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

برهان مآثر (کتاب)





بُرْهان‌ِ مَآثِر، کتابی‌ درباره تاریخ‌ سلاطین‌ دکن‌ به‌ زبان‌ فارسی‌، نوشته سید علی‌ بن‌ عزیزالله‌ طباطبا، مورخ‌ شیعی‌ سده‌های‌ ۰ و ۱ق‌/ ۶ و ۷م‌ می‌باشد.


۱ - زمان تألیف



نویسنده‌ پس‌ از آنکه‌ به‌ دستگاه‌ نظام‌ شاهیان‌ راه‌ یافت‌، در ۱۰۰۰ق‌/ ۱۵۹۲م‌ به‌ امر برهان‌ نظام‌ شاه‌ دوم‌ حک ۹۹۹-۱۰۰۳ق‌/ ۱۵۹۱- ۱۵۹۵م‌، تألیف‌ کتاب‌ برهان‌ مآثر را آغاز کرد.
[۱] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۸، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۲] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۰، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۳] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱۹، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۴] Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
[۵] یزدانی‌، عبدالحمید، «تاریخ‌»، تاریخ‌ ادبیات‌ مسلمانان‌ پاکستان‌ و هند، ج۴، ص۵۵۲، لاهور، ۹۷۱م‌.
[۶] طبری‌، محمدعلی‌، زبدة الاثار، ج۱، ص۹۹، تهران‌، ۳۷۲ش‌.
و در ۱۰۰۳ق‌ آن‌ را به‌ اتمام‌ رسانید.
[۷] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۵۹۲، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۸] یزدانی‌، عبدالحمید، «تاریخ‌»، تاریخ‌ ادبیات‌ مسلمانان‌ پاکستان‌ و هند، ج۴، ص۵۵۲، لاهور، ۹۷۱م‌.


۲ - بررسی محتوایی



مؤلف‌ پس‌ از یک‌ مقدمه چند صفحه‌ای‌، سلاطین‌ دکن‌ را بر اساس‌ مقر حکومت‌شان‌ به‌ طبقه‌ تقسیم‌ کرده‌ است‌:

۲.۱ - طبقه اول‌


طبقه اول‌ به‌ پادشاهان‌ بهمنی‌ گلبرگه‌ اختصاص‌ دارد که‌ حکمرانی‌ آنان‌ با جلوس‌ سلطان‌ علاءالدین‌ حسن‌ شاه‌ بهمنی‌ حک ۷۴۸-۷۵۹ق‌/۱۳۴۷- ۱۳۵۸م‌ آغاز شده‌
[۹] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
، و با وفات‌ سلطان‌ فیروزشاه‌ بهمنی‌ ۸۰۰- ۸۲۵ق‌/ ۱۳۹۸-۱۴۲۲م‌ خاتمه‌ یافته‌ است‌.

۲.۲ - طبقه دوم‌


طبقه دوم‌ درباره سلاطین‌ بهمنی‌ بیدر است‌ که‌ یک‌ قرن‌ بر این‌ سرزمین‌ حکم‌ راندند و سلطنت‌ آنان‌ با پادشاهی‌ احمد شاه‌ حک ۸۲۵- ۸۳۸ق‌/۱۴۲۲- ۱۴۳۵م‌ آغاز شده‌
[۱۰] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۴۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۱۱] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۵۳، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
، و با سلطان‌ محمود شاه‌ بهمنی‌ د ۹۲۴ق‌/۱۵۱۸م‌ به‌ انجام‌ رسیده‌ است‌.
[۱۲] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۳۴، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۱۳] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۶۶، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.


۲.۳ - طبقه سوم‌


طبقه سوم‌ به‌ شاخه نظام‌ شاهیان‌ در احمدنگر اختصاص‌ یافته‌، و شامل‌ احوال‌ و اوضاع‌ روزگار احمد شاه‌ بحری‌ حک ۸۹۶ -۹۱۴ق‌/۱۴۹۱- ۱۵۰۸م‌ و سایر امرای‌ نظام‌ شاهیه‌ تا عصر برهان‌ نظام‌ شاه‌ دوم‌ است‌.

۳ - منابع مورد استفاده



طباطبا قسمتی‌ از مطالب‌ اثر خود را از تواریخ‌ معتبر سلاطین‌ هند و نیز از کتاب‌ عیون‌ التواریخ‌ و تاریخ‌ محمود شاهی‌ اقتباس‌ کرده‌ است‌؛
[۱۴] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۱۵] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۹۳، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
لیکن‌ بخش‌ مهمی‌ از مندرجات‌ آن‌ مبتنی‌ بر دیده‌ها و شنیده‌های‌ خود اوست‌ و به‌ همین‌ سبب‌، از اهمیت‌ و اعتبار خاصی‌ برخوردار شده‌ است‌.

۴ - اعتبار برهان مآثر



برهان‌ مآثر گذشته‌ از آنکه‌ در تاریخ‌ بهمنیان‌ و نظام‌ شاهیان‌ هند از جمله مآخذ معتبر و مهم‌ تاریخی‌ محسوب‌ می‌شود، به‌ طور غیر مستقیم‌ از احوال‌ قطب‌ شاهیان‌، عادل‌شاهیان‌ و پادشاهان‌ گجرات‌ نیز سخن‌ رانده‌ است‌. این‌ کتاب‌ همچنین‌ حاوی‌ مطالب‌ مفیدی‌ درباره جغرافیای‌ تاریخی‌ شهر احمدنگر و اوضاع‌ و احوال‌ سیاسی‌ و اجتماعی‌ نظام‌ شاهیان‌ و نیز چگونگی‌ گرایش‌ مذهبی‌ امرای‌ نظام‌ شاهیه‌ از حنفیه‌ به‌ امامیه‌ است‌.

۵ - تکمله کتاب



پس‌ از وفات‌ علی‌ بن‌ طباطبا، فرزندش‌ ابوطالب‌ طباطبا در ۱۰۳۸ق‌/ ۱۶۲۸م‌ به‌ تکمیل‌ این‌ کتاب‌ پرداخت‌
[۱۶] طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۶۳۲، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
[۱۷] Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
و نکات‌ مهمی‌ درباره اواخر عصر نظام‌ شاهیان‌ و حمله اکبر شاه‌ مغول‌ به‌ احمدنگر و سرانجام‌، انقراض‌ حکومت‌ نظام‌ شاهی‌ به‌ آن‌ افزود.

۶ - اسلوب‌ نگارش‌ برهان‌ مآثر



اسلوب‌ نگارش‌ برهان‌ مآثر، منشیانه‌، زیبا و شیواست‌ و مؤلف‌ مطالب‌ تاریخی‌ را با اشعار نغز فارسی‌ آراسته‌ است‌. این‌ کتاب‌ در ۱۳۵۵ق‌/۱۹۳۶م‌ با دیباچه‌ای‌ از سیدهاشمی‌ فریدآبادی‌ در دهلی‌ به‌ چاپ‌ رسید. همچنین‌ دو خلاصه‌ از آن‌ به‌ زبان‌ انگلیسی‌ ترجمه‌ شده‌ که‌ یکی‌ در لندن‌ ۱۹۰۰م‌ و دیگری‌ در بمبئی‌ ۱۹۲۳م‌ انتشار یافته‌ است‌.
[۱۸] Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
[۱۹] طبری‌، محمدعلی‌، زبدة الاثار، ج۱، ص۹۹، تهران‌، ۳۷۲ش‌.


۷ - فهرست منابع



(۱) طباطبا، ابوطالب‌، تکمله‌ بر برهان‌، مآثر نک: هم، طباطبا، علی‌.
(۲) طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
(۳) طبری‌، محمدعلی‌، زبدة الاثار، تهران‌، ۳۷۲ش‌.
(۴) یزدانی‌، عبدالحمید، «تاریخ‌»، تاریخ‌ ادبیات‌ مسلمانان‌ پاکستان‌ و هند، لاهور، ۹۷۱م‌.
(۵) Storey، C A، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.

۸ - پانویس


 
۱. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۸، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۲. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۰، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۳. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱۹، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۴. Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
۵. یزدانی‌، عبدالحمید، «تاریخ‌»، تاریخ‌ ادبیات‌ مسلمانان‌ پاکستان‌ و هند، ج۴، ص۵۵۲، لاهور، ۹۷۱م‌.
۶. طبری‌، محمدعلی‌، زبدة الاثار، ج۱، ص۹۹، تهران‌، ۳۷۲ش‌.
۷. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۵۹۲، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۸. یزدانی‌، عبدالحمید، «تاریخ‌»، تاریخ‌ ادبیات‌ مسلمانان‌ پاکستان‌ و هند، ج۴، ص۵۵۲، لاهور، ۹۷۱م‌.
۹. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۰. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۴۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۱. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۵۳، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۲. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۳۴، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۳. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۶۶، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۴. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۱۱، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۵. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۹۳، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۶. طباطبا، علی‌، برهان‌ مآثر، ص۶۳۲، دهلی‌، ۳۵۵ق‌/۹۳۶م‌.
۱۷. Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
۱۸. Storey، C A، ج۱، ص۷۴۰، Persian Literature، London، ۱۹۷۰.
۱۹. طبری‌، محمدعلی‌، زبدة الاثار، ج۱، ص۹۹، تهران‌، ۳۷۲ش‌.


۹ - منبع



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان مآثر»، شماره۴۸۱۹.    

رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.